Τρεις λέξεις από την Κρήτη που δεν σημαίνουν αυτό που ακούγονται

Τρεις λέξεις που λένε οι Κρητικοί και δεν καταλαβαίνει κανείς αν δεν είναι από ‘κει

Στην Κρήτη, πολλές φορές δεν αρκεί να ξέρεις ελληνικά, γιατί το νησί έχει το δικό του λεξιλόγιο και όχι μόνο αυτό, αλλά συχνά λέγεται κάτι… και σημαίνει κάτι τελείως διαφορετικό απ’ ό,τι νομίζεις αφού υπάρχουν τρεις λέξεις που ακούγονται συχνά  και μπορεί να φέρνουν παρεξήγηση, αν δεν ξέρεις τι σημαίνουν πραγματικά.

Καψώνομαι, τι εννοούν όταν το λένε στην Κρήτη

Στην Κρήτη, η λέξη “καψώνομαι” χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για να περιγράψει το αίσθημα της έντονης ζέστης. Όχι θερμοκρασία απαραίτητα, αλλά το πώς νιώθει το σώμα. Ένας ντόπιος μπορεί να πει “καψώθηκα με τον ήλιο” και να εννοεί ότι ζεστάθηκε πολύ ή ένιωσε να τον “καίει” ο καιρός.

Χρησιμοποιείται αρκετά και σε περιπτώσεις μετά από χειρωνακτική εργασία, αγροτικές δουλειές, ή όταν έχει κανείς έρθει σε επαφή με κάτι πολύ θερμό, όπως φούρνο, τζάκι ή λαμαρίνα. Είναι φράση καθημερινής κουβέντας. Χωρίς υπερβολή, απλώς σαν ένδειξη ταλαιπωρίας από τη ζέστη.

Δεν έχει, δηλαδή, μεταφορική σημασία όπως σε άλλες περιοχές. Είναι κυριολεκτική. Απλή. Και συχνά συνοδεύεται με μια γκριμάτσα ή έναν αναστεναγμό από την κούραση ή την αφόρητη αίσθηση του ήλιου.

Όταν λένε «ακούω», μην ψάχνεις ήχους

Το νόημα είναι αλλού

Άλλη μία χαρακτηριστική λέξη. Στην υπόλοιπη χώρα, “ακούω” σημαίνει φυσικά το να αντιλαμβάνεσαι ήχους. Στην Κρήτη, όμως, μπορεί να σε ρωτήσουν “ακούς το φαγητό;” και να εννοούν αν το μυρίζεις. Η λέξη χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αίσθηση της όσφρησης, αλλά και γενικότερα, μια αίσθηση, ένα συναίσθημα. Είναι δηλαδή πιο “ζωντανή” από το απλό “μυρίζω”.

 Ραέτι: κάτι μικρό, αλλά σημαντικό

Το “ραέτι” είναι μία λέξη που δύσκολα μεταφράζεται. Δεν είναι απλά φιλοδώρημα. Είναι το κάτι έξτρα, το μικρό “δώρο” που κάνεις ή σου κάνουν, συνήθως μετά από μία καλή εξυπηρέτηση, ή έτσι… επειδή. Μπορεί να είναι ένα κομμάτι γλυκό, μια μικρή μερίδα από κάτι, ένα ποτηράκι ρακή. Στην ουσία, είναι η καρδιά της φιλοξενίας, χωρίς να λέγεται ευθέως.

 Γλώσσα με ρίζες και ζωή

Οι λέξεις στην Κρήτη δεν είναι απλώς διαφορετικές. Κουβαλάνε ιστορία, καθημερινότητα, και ίσως κάτι παραπάνω. Λένε πολλά για τους ανθρώπους που τις χρησιμοποιούν. Και σίγουρα, βοηθάνε να καταλάβεις καλύτερα τη νοοτροπία του νησιού. Χωρίς αυτές, κάτι λείπει.