Καθημερινότητα στην Αρχαία Αθήνα: Μια ματιά στον 5ο αιώνα π.Χ.

Πώς κυλούσε μια μέρα στην Αρχαία Αθήνα τον 5ο αιώνα π.Χ.; Ποιες ήταν οι διαφορές ανάμεσα στη ζωή ανδρών και γυναικών; Και πώς έπαιζαν τα παιδιά; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απαντώνται μέσα από μελέτες ετών, προσφέροντάς μας μια εικόνα της ζωής στην πόλη της μεγάλης ακμής.

Οι κάτοικοι της Αθήνας και η δομή της πόλης

Τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., η Αρχαία Αθήνα γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της σε όλους τους τομείς που αφορούσαν τον άνθρωπο. Την περίοδο αυτή, κατοικούσαν στην πόλη Αθηναίοι πολίτες με τις οικογένειές τους, ξένοι (μέτοικοι) και δούλοι. Όλοι μαζί, σύμφωνα με υπολογισμούς, ξεπερνούσαν τους 200.000 και ζούσαν γύρω από την Ακρόπολη. Οι δρόμοι έξω από τα σπίτια ήταν συνήθως στενοί και χωρίς φωτισμό. Υπήρχαν τρεις κύριοι μεγάλοι δρόμοι, κυρίως για την επικοινωνία με το λιμάνι του Πειραιά. Τα σπίτια ήταν πολύ απλά και μικρά.

Η ζωή των γυναικών στην Αθήνα

Οι γυναίκες στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. είχαν περιορισμένες επιλογές. Η ζωή τους περιοριζόταν κυρίως μέσα στο σπίτι. Από μικρή ηλικία, μάθαιναν όλες τις δουλειές του σπιτιού και το μαγείρεμα, ώστε να είναι έτοιμες για τη φροντίδα του νοικοκυριού μετά τον γάμο, που αποτελούσε τον κύριο προορισμό τους. Σχεδόν κάθε μέρα, μια γυναίκα την περνούσε εντός οικίας. Όταν έβγαιναν εκτός σπιτιού, κάτι εξαιρετικά σπάνιο, ήταν μόνο με την παρουσία ενός άνδρα της οικογένειας.

Στα σπίτια των πιο εύπορων οικογενειών υπήρχε συνήθως πηγάδι. Στις οικογένειες που δεν διέθεταν, τα κορίτσια ήταν υποχρεωμένα, πάντα με τη συνοδεία του πατέρα ή του αδερφού τους, να πηγαίνουν στις δημόσιες κρήνες για να φέρουν νερό. Στην καθημερινότητα των γυναικών, εκτός από τη φροντίδα του σπιτιού, ήταν και η μέριμνα για τον ρουχισμό, όπως κουρτίνες, ρούχα και σκεπάσματα.

Τα παιχνίδια των κοριτσιών και ο γάμος

Τα κορίτσια στον ελεύθερο χρόνο τους έπαιζαν με πήλινες κούκλες που είχαν κινητά μέλη. Για τις κούκλες υπήρχαν και τα κατάλληλα εξαρτήματα, όπως καρεκλίτσες, κρεβάτια, παπούτσια. Αυτό δείχνει ομοιότητες με τα σημερινά παιχνίδια. Όλα αυτά ίσχυαν βέβαια μέχρι τα 15 τους χρόνια. Μετά, ο πατέρας του κάθε κοριτσιού γνώριζε κάποιους νέους άνδρες και αποφάσιζε ποιος ήταν κατάλληλος για την κόρη του. Από τότε υπήρχε και η προίκα που έδινε ο πατέρας του κοριτσιού, ενώ η πλευρά του αγοριού έψαχνε ένα εργατικό κορίτσι.

Η καθημερινότητα ενός Αθηναίου άνδρα

Η ζωή των ανδρών στην Αρχαία Αθήνα διέφερε πολύ από αυτή των γυναικών. Ένας ευκατάστατος Αθηναίος, ξυπνούσε με την ανατολή του ηλίου, έτρωγε ψωμί και έπινε κρασί. Στη συνέχεια, έβαζε τα ρούχα του και πήγαινε στην αγορά. Η αγορά ήταν σημείο για ψώνια, αλλά και σημαντικός τόπος συνάντησης. Ανάλογα με την ευκαταστασία του, είχε μαζί του έναν ή δύο δούλους, οι οποίοι μετέφεραν τα ψώνια στο σπίτι. Ο άνδρας έμενε περισσότερο στην αγορά για λόγους κοινωνικοποίησης.

Διασκέδαση, αθλητισμός και συμπόσια

Στο κουρείο πήγαινε ο κάθε Αθηναίος πολίτης, όχι τόσο για να κουρευτεί, όσο για να συζητήσει και να κουτσομπολέψει, όπως αναφέρεται και στο κανάλι του Youtube «The Mythologist» που ασχολείται με την Αρχαία Ελλάδα. Συνήθως εκεί πήγαινε μόλις τελείωνε τα ψώνια της ημέρας. Ακολουθούσε φιλοσοφική συζήτηση στις στοές της Αθήνας. Έπειτα πήγαινε σπίτι καθώς έφθανε η ώρα για φαγητό και ύπνο.

Ο Αθηναίος του 5ου αιώνα π.Χ., μετά τις ώρες ξεκούρασης, πήγαινε στα γυμνάσια. Είτε για να αθληθεί ο ίδιος, είτε για να καθίσει στις εξέδρες και να παρακολουθήσει τους υπόλοιπους. Εάν δεν είχε κανονίσει κάποιο συμπόσιο, η μέρα του έκλεινε χωρίς κάτι άλλο αξιοσημείωτο. Συμπόσιο ήταν μια μάζωξη με διάφορους καλεσμένους στο σπίτι του, όπου ακολουθούσε οινοποσία, φαγητό, μουσική, ποιήματα, εταίρες. Κάτι δηλαδή σαν πάρτι.

Η ζωή των άπορων και η σημασία της γυμναστικής

Η καθημερινότητα των άπορων Αθηναίων, ή και των λιγότερο ευκατάστατων, ήταν πολύ διαφορετική. Δεν είχαν στο πρόγραμμά τους συμπόσια, ξεκούραση και γυμνάσια. Αυτό που υπερτερούσε ήταν η επιβίωση. Για αυτήν πάλευαν, ζώντας παράλληλα σε τραγικές συνθήκες διαβίωσης.

Η γυμναστική ήταν υποχρεωτική για τα αγόρια ήδη από τα χρόνια του Σόλωνα. Όταν γίνονταν δώδεκα χρόνων, γυμνάζονταν στην παλαίστρα. Αυτή πήρε το όνομά της από την πάλη, ένα άθλημα σημαντικό για τη διάπλαση του σώματος.