Εθισμένοι στο σκρολάρισμα: οι «εντατικοί χρήστες» του TikTok περνούν σε αυτό πάνω από τέσσερις ώρες την ημέρα.

Πρόσφατη μελέτη αποκαλύπτει τις συνήθειες των ένθερμων χρηστών -Μάθετε πώς ο αλγόριθμος ενθαρρύνει τον εθισμό

Όλα αρχίζουν αθώα, μια μικρή ανάπαυλα ανάμεσα στα μαθήματα, μια σύντομη διακοπή στη δουλειά. Ανοίγετε την εφαρμογή με τον σκοπό να παρακολουθήσετε ένα χιούμορ βίντεο. Μετά ακολουθεί ένα ακόμη. Και ξανά ένα άλλο. Ξαφνικά, το απογευματινό φως έξω από το παράθυρό σας έχει σβήσει και το «γρήγορο scroll» μετατράπηκε σε ώρες αδιάκοπης μετατόπισης της οθόνης. Αν η περιγραφή αυτή σας φαίνεται γνώριμη, δεν είστε καθόλου μόνοι. Εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο συνειδητοποιούν ότι αυτό που ξεκινά ως διασκέδαση μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε καθημερινή εμμονή. Μια πρόσφατη μελέτη από εταιρεία ανάλυσης δεδομένων διαπίστωσε ότι οι «εντατικοί χρήστες» της πλατφόρμας – δηλαδή αυτοί που ξεκλειδώνουν την εφαρμογή πολλές φορές την ημέρα  αφιερώνουν κατά μέσο όρο τέσσερις έως πέντε ώρες την ημέρα σε αυτή, χρόνος που είναι διπλάσιος από εκείνον που δαπανούν σε αντίστοιχες πλατφόρμες, γεγονός που θέτει το ζήτημα του εθισμός TikTok ώρες χρήσης σκρολάρισμα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Σύμφωνα με το newmoney.gr, η ραγδαία αύξηση της χρήσης της εφαρμογής δεν έχει αλλάξει μόνο τον τρόπο κατανάλωσης περιεχομένου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι διαχειρίζονται τον χρόνο τους, ή ακριβέστερα τον σπαταλούν. Ο σχεδιασμός της πλατφόρμας, που στοχεύει στη μέγιστη δέσμευση των χρηστών, μετατρέπει τις νεκρές στιγμές σε ατελείωτες συνεδρίες παθητικής παρακολούθησης.

Η επιστήμη της ατελείωτης κύλισης

Η «μαγεία» της εφαρμογής κρύβεται στον αλγόριθμό της, ένα σύστημα λεπτομερώς ρυθμισμένο που κατανοεί τις προτιμήσεις μας γρηγορότερα από ότι τις αντιλαμβανόμαστε εμείς οι ίδιοι. Μέσα σε λίγα λεπτά από την έναρξη της χρήσης, η σελίδα «Για εσάς» αρχίζει να προβλέπει το επόμενο περιεχόμενο που θα μας αρέσει: ένα μείγμα αστείων, ομορφιάς, μουσικής ή εξειδικευμένων ενδιαφερόντων. Πρόκειται για εξατομικευμένη ψυχαγωγία, αλλά ταυτόχρονα και για έναν ατελείωτο «μπουφέ» για τον εγκέφαλο. Δηλαδή, η πλατφόρμα δεν μας δείχνει απλά περιεχόμενο, αλλά εκπαιδεύει τον εγκέφαλό μας να αναζητά εναγωνίως το επόμενο βίντεο. Ο σύντομος σχεδιασμός των βίντεο, συνήθως κλιπ μεταξύ 10 και 60 δευτερολέπτων, δεν αφήνει φυσικό σημείο διακοπής. Σε αντίθεση με άλλες πλατφόρμες, η εφαρμογή δεν ρωτά ποτέ αν «εξακολουθούμε να παρακολουθούμε». Η κύλιση συνεχίζεται ατελείωτα.

Η κίνηση «τραβήγματος για ανανέωση» – αυτή η λεπτή κίνηση του αντίχειρα για να εμφανιστεί το επόμενο βίντεο – λειτουργεί όπως ο ψυχολογικός μηχανισμός των παιχνιδιών τύχης. Η ανταμοιβή μπορεί να είναι το επόμενο υπέροχο κλιπ που θα είναι κάτι αξέχαστο. Όμως αυτή η αγωνία του να μην ξέρουμε τι θα ακολουθήσει, είναι εκείνη που τελικά μας κρατά κολλημένους στην οθόνη.

Η υπόσχεση του σχεδιασμού για συνεχή χρήση

Όλα στον σχεδιασμό ενθαρρύνουν την αδιάκοπη χρήση. Η εφαρμογή ανοίγει κατευθείαν σε ένα βίντεο πλήρους οθόνης, κάτι που καταργεί την ανάγκη για αναζήτηση ή κλικ. Η αυτόματη αναπαραγωγή εξασφαλίζει ότι δεν υπάρχει ποτέ στιγμή σιωπής. Η μουσική και τα ηχητικά εφέ έχουν ρυθμιστεί ώστε να έλκουν την προσοχή μας μέσα στα πρώτα δύο δευτερόλεπτα, ενώ οι λεζάντες και τα γρήγορα κοψίματα κρατούν τα μάτια μας εστιασμένα στην οθόνη. Ακόμα και η οπτική διάταξη – ο κάθετος προσανατολισμός, τα εικονίδια της καρδιάς και του σχολίου σε βολική θέση κάτω από τον δεξιό αντίχειρα – έχουν σχεδιαστεί για να μειώνουν την τριβή και να αυξάνουν τη δέσμευση. Μπορούμε να κάνουμε like, να κοινοποιήσουμε ή να αποθηκεύσουμε χωρίς να διακόψουμε την προβολή. Επιπλέον, η εφαρμογή επιβραβεύει τη συμμετοχή. Οι χρήστες που δημοσιεύουν βίντεο λαμβάνουν άμεση ανατροφοδότηση μέσω likes και σχολίων, προκαλώντας περισσότερες εκρήξεις ντοπαμίνης. Για τους δημιουργούς, αυτός ο κύκλος ανατροφοδότησης μπορεί να είναι ακόμα πιο εθιστικός από την παρακολούθηση του περιεχομένου.

Όταν η συνήθεια γίνεται καταναγκασμός

Για πολλούς χρήστες, αυτό που ξεκινά ως ένα αβλαβές χόμπι μετατρέπεται σταδιακά σε εξάρτηση. Ο μέσος χρήστης της πλατφόρμας παγκοσμίως περνά τώρα περίπου 95 λεπτά την ημέρα στην εφαρμογή, αλλά για τους πολύ ενεργούς – ειδικά τους εφήβους και τους νέους ενήλικες – ο αριθμός αυτός μπορεί να ξεπεράσει τις τέσσερις ώρες. Αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ως υποχρεωτική χρήση, μια μορφή ψηφιακής εξάρτησης, όπου τα άτομα δυσκολεύονται να ελέγξουν τον χρόνο τους στο διαδίκτυο, ακόμη και όταν επιθυμούν να σταματήσουν. Σε αντίθεση με τις ουσίες, οι συνήθειες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενισχύονται από ψυχολογικά ερεθίσματα, όμως οι νευρικές διαδρομές του εγκεφάλου είναι εντυπωσιακά παρόμοιες.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι: όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε τέτοιες εφαρμογές, τόσο περισσότερο ο εγκέφαλός μας συνδέει μικρές εκρήξεις ευχαρίστησης με την πράξη του scroll. Με τον καιρό, τα βασικά επίπεδα ντοπαμίνης μας μειώνονται, με αποτέλεσμα να αρχίζουμε να νιώθουμε ανησυχία ή άγχος όταν δεν είμαστε στην εφαρμογή. Αυτό εξηγεί γιατί πολλοί χρήστες ανοίγουν ενστικτωδώς την εφαρμογή τη στιγμή που βαριούνται ή είναι αγχωμένοι. Ουσιαστικά, η πλατφόρμα προσφέρει άμεση διέγερση και απόδραση.

Το τίμημα της ατελείωτης κύλισης

Αν και τα σύντομα βίντεο μπορεί να φαίνονται αβλαβή, τα σωρευτικά αποτελέσματα μπορεί να είναι σημαντικά. Μελέτες έχουν συνδέσει την υπερβολική χρήση με κακό ή ελάχιστο ύπνο, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και αυξημένο άγχος, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νεότερους χρήστες. Η γρήγορη ροή της εφαρμογής εκπαιδεύει επίσης τον εγκέφαλο να αναμένει συνεχώς κάτι καινούργιο. Αυτό οδηγεί σε πιο αργές, λιγότερο διεγερτικές δραστηριότητες – όπως η ανάγνωση, η εργασία, ακόμα και οι συνομιλίες – να φαίνονται βαρετές σε σύγκριση.

Βήματα για την ανάκτηση του ελέγχου

Πώς μπορεί λοιπόν κανείς να σπάσει τη συνήθεια όταν συνειδητοποιήσει ότι ξοδεύει υπερβολικό χρόνο στη μετατόπιση της οθόνης; Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται για πλήρη αποχή, αλλά για την επανάκτηση του ελέγχου.

• Παρακολούθηση του χρόνου: Η ενσωματωμένη λειτουργία «Χρόνος οθόνης» δείχνει πόσο χρόνο έχει περάσει κανείς στην εφαρμογή. Η συνειδητοποίηση αποτελεί το πρώτο βήμα. Πολλοί σοκάρονται όταν βλέπουν τον πραγματικό αριθμό.
• Θέση ορίων: Χρησιμοποιήστε τις ρυθμίσεις ημερήσιου χρονικού ορίου της εφαρμογής ή εξωτερικά εργαλεία διαχείρισης του χρόνου οθόνης. Ακόμα και η μείωση της χρήσης κατά 30 λεπτά την ημέρα μπορεί να φέρουν διαφορά.
• Διακοπή μετά από κάθε βίντεο ή μετακίνηση της εφαρμογής από την αρχική οθόνη: Τα μικρά εμπόδια διακόπτουν το αυτόματο αντανακλαστικό του ανοίγματος της εφαρμογής.
• Αντικατάσταση της συνήθειας: Εντοπίστε τι ακριβώς αναζητάτε – απόσπαση της προσοχής, σύνδεση, ψυχαγωγία – και βρείτε εναλλακτικές: podcasts, ανάγνωση ή άσκηση.
• Ανασχεδιασμός του περιβάλλοντος: Αποφύγετε τη μετατόπιση της οθόνης πριν τον ύπνο ή κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Κρατήστε το τηλέφωνό σας μακριά από συγκεκριμένους χώρους.

Προς το παρόν, η πλατφόρμα δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης. Με πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες παγκοσμίως, η επιρροή της είναι ασύγκριτη. Ωστόσο, καθώς αυξάνεται η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ψυχολογικές επιπτώσεις της υπερβολικής χρήσης της οθόνης, όλο και περισσότεροι χρήστες αρχίζουν να αμφισβητούν την αξία της ατελείωτης κύλισης.

Απλά θυμηθείτε: τα βίντεο θα είναι πάντα εκεί.