Η δύναμη του βλέμματος: Τι αποκαλύπτει η έντονη οπτική επαφή

H δύναμη του βλέμματος και τι φανερώνει η έντονη οπτική επαφή

Η επαφή με τα μάτια είναι μια ουσιαστική μορφή μη λεκτικής επικοινωνίας. Συμβαίνει όταν δύο άνθρωποι κοιτάζονται απευθείας κατά τη διάρκεια μιας αλληλεπίδρασης. Αποτελεί ένα κρίσιμο εργαλείο στις ανθρώπινες σχέσεις, αφού μεταφέρει συναισθήματα, προθέσεις, και δημιουργεί συνδέσεις μεταξύ ατόμων. Το τι φανερώνει η δύναμη του βλέμματος είναι ένα θέμα που απασχολεί τους ειδικούς.

Πολιτισμικές διαφορές και η συχνότητα της οπτικής επαφής

Σε διάφορους πολιτισμούς, η οπτική επαφή έχει διαφορετικές σημασίες. Σε κάποιες κοινωνίες, ένα άμεσο βλέμμα μπορεί να εκληφθεί ως ένδειξη προσοχής, ενδιαφέροντος, ή και σεβασμού. Σε άλλες πάλι, μπορεί να θεωρηθεί παρεμβατική ή προκλητική. Επίσης, τα επίπεδα οπτικής επαφής ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με την περίσταση.

Σύμφωνα με τον κλινικό ψυχολόγο Robert A. Lavine, σε άρθρο του στο Psychology Today, η άμεση οπτική επαφή δεν είναι τόσο συνηθισμένη. Συμβαίνει μόνο για το 3% του χρόνου κατά τη διάρκεια μιας χαλαρής συνομιλίας. Παρ’ όλα αυτά, αυτό το μικρό ποσοστό χρόνου αρκεί για να μεταδοθούν ή να προκληθούν συναισθήματα μεταξύ των συμμετεχόντων.

Τύποι βλεμμάτων και η σημασία τους

Κάθε είδος οπτικής επαφής μπορεί να προκαλέσει κάποιο συναίσθημα. Ωστόσο, σύμφωνα με την ψυχολόγο Paula Martínez Barral, οι τύποι του βλέμματος μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:

• Έντονο και παρατεταμένο βλέμμα: Ένα επίμονο ή επιθετικό βλέμμα μπορεί να ερμηνευτεί ως προκλητική κίνηση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύεται από άλλα σημάδια προσοχής ή ενδιαφέροντος στη συζήτηση. Αντίθετα, η οπτική επαφή που διατηρείται για μέτριο χρονικό διάστημα συνήθως υποδηλώνει ενδιαφέρον. Δείχνει ενδιαφέρον για όσα εκφράζει ο συνομιλητής ή για τις πράξεις του. Η επίδραση αυτής της συμπεριφοράς ενισχύεται όταν συνδυάζεται με μια διακριτική κίνηση των φρυδιών. Τέτοια μη λεκτικά σήματα βοηθούν στη μετάδοση της εμπλοκής και της κατανόησης.

• Μισόκλειστα μάτια: Αν κάποιος μας κοιτάζει με μισόκλειστα μάτια, συνήθως σημαίνει ότι είναι σε αμυντική στάση. Είτε δεν μας εμπιστεύεται είτε περιμένει κάποια επίθεση.

• Διασταλμένες κόρες: Η διαστολή των κορών είναι μια φυσιολογική αντίδραση. Εμφανίζεται όταν κάτι τραβά την προσοχή μας ή ξυπνά πραγματικό ενδιαφέρον. Μερικές φορές μπορεί να συνοδεύεται από κοκκίνισμα στο πρόσωπο, ένα φαινόμενο που συμβαίνει ακούσια και μπορεί να μαρτυρά συναισθήματα. Για παράδειγμα, έκπληξη ή έλξη προς κάποιον άλλον.

• Υπερβολικό ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων: Αυτή η κίνηση συχνά οφείλεται σε υψηλό επίπεδο νευρικότητας. Δείχνει ανησυχία ή ντροπή. Ακόμα μπορεί να σημαίνει ότι το άτομο νιώθει έλξη για τον συνομιλητή του.

Γιατί αποφεύγεται η οπτική επαφή;

Από την άλλη, η αποφυγή της οπτικής επαφής μπορεί να οφείλεται σε απλή νευρικότητα ή δυσφορία. Είτε πρόκειται για μια συγκεκριμένη αλληλεπίδραση, όπως μια συνέντευξη εργασίας ή ένα ραντεβού, είτε για την ανάγκη να κάνουμε καλή εντύπωση. Μπορεί επίσης να οφείλεται σε έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους συνομιλητές, ή απλά λόγω του θέματος που συζητείται.

Αν και μερικές φορές πιστεύεται ότι οι άνθρωποι αποφεύγουν την οπτική επαφή από ντροπή ή ενοχή, επειδή κρύβουν κάτι, σύμφωνα με τον Roger Strecker, αναλυτή συμπεριφοράς, αυτό δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Ο Strecker υποστηρίζει πως το πιο σημαντικό είναι η γνώση που έχουμε για τη συμπεριφορά του ατόμου. Άλλα ακούσια σημάδια, όπως η διαστολή των κορών ή η συχνότητα του ανοιγοκλείσματος των βλεφάρων, είναι πιο ενδεικτικά. Αυτά χρησιμοποιούνται όταν πρόκειται να αξιολογήσουμε την ειλικρίνεια των συνομιλητών.

Ακόμη μια εξήγηση για την αποφυγή της οπτικής επαφής είναι η συναισθηματική κατάσταση. Γιατί ο θυμός ή η δυσαρέσκεια μπορεί να οδηγήσουν στην αποφυγή του βλέμματος. Επίσης, μπορεί να σχετίζεται με τη συγκέντρωση, υποδεικνύοντας ότι μπορεί να σημαίνει επιθυμία να τελειώσει η συζήτηση. Ή, αντίθετα, προσπάθεια να θυμηθεί ή να καταλάβει κάτι.