Μαρία Λιουδάκη: Η δασκάλα – λαογράφος της Ιεράπετρας που αφιέρωσε τη ζωή της στην παιδεία, την παράδοση και τον αγώνα

Η παιδική της ηλικία και η λαϊκή παιδεία

Η Μαρία Λιουδάκη γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1894 στο Λατσίδα του Λασιθίου. Από πολύ μικρή έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μάθηση κι εμπνεύστηκε από τις μαντινάδες, τα λαϊκά κάλαντα και τις παραδόσεις του χωριού. Έμαθε να διαβάζει και να γράφει στην πρώτη τάξη δημοτικού, και σε ηλικία 14 ετών είχε ήδη ολοκληρώσει τις σπουδές της, με απολυτήριο από το Ελληνικό Σχολείο του Ηρακλείου (1908–1914) . Το ενδιαφέρον της για τη λαογραφία ενισχύθηκε από τις σπουδές της στην Αθήνα (1925–1927), όπου γνωρίστηκε με μεταρρυθμιστές παιδαγωγούς, όπως ο Δ. Γληνός. Στόχος της ήταν να φέρει τις πολιτιστικές ρίζες και την παράδοση στην εκπαιδευτική διαδικασία .

 Εκπαιδευτικό έργο και λαογραφική δράση

Αφού εργάστηκε ως δασκάλα από το 1927 έως το 1937 στην Κρήτη, εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ιεράπετρα, όπου δίδαξε ελληνικά και διοργάνωνε παράλληλα δραστηριότητες με μαντινάδες, παραδοσιακά τραγούδια και θεατρικά έργα. Η συμβολή της είχε ως αποτέλεσμα τη σφυρηλάτηση τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας . Η ίδια συνεργάστηκε με τη δημόσια εκπαίδευση και έκανε προσπάθεια να δημιουργήσει βιβλία για παιδιά βασισμένα σε τοπικά έθιμα, μύθους και παραδόσεις  με στόχο να προστατευτεί η μνήμη και ο λαϊκός πλούτος της Κρήτης .

 Ο ρόλος στην Αντίσταση και το τέλος της

Μετά το 1941, εντάχθηκε στο ΕΑΜ και συνέβαλε ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα. Παρείχε βοήθεια σε χωριά που υπέφεραν από την κατοχή, διοργάνωνε μαθητικές ομάδες καιβοήθησε στο τυπώσιμο παράνομων φυλλαδίων και ενημερωτικών δελτίων. Μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου (1943), συνεργάστηκε στενά με τον ΕΛΑΣ . Το 1947 συνελήφθη από τους συρματομπάτσους του εμφυλίου και βασανίστηκε. Μαζί με τη φίλη της, Μαρία Ντραντάκη, δολοφονήθηκαν βάρβαρα (δάγκωμα, στραγγαλισμός) μέσα σε στάβλο στην Ιεράπετρα, στις 4 Δεκεμβρίου 1947 .

H2: Η σημερινή μνήμη και επίδραση

Η τοπική αυτοδιοίκηση τίμησε τη μνήμη της:

• Πλατεία και βιβλιοθήκη πήραν το όνομά της και της Μ. Ντραντάκη .
• Οι μαντινάδες, οι διηγήσεις και τα εργαστήρια λαογραφίας συνεχίζουν από σχολεία της περιοχής.

Το έργο της αποτελεί ζωντανό παράδειγμα παιδείας και πατριωτισμού, και αναδεικνύει τη δύναμη της γυναίκας στην Κρήτη — ως δασκάλας, πολίτιδος και αγωνίστριας.