Κούμοι: Το ορεινό κεφαλοχώρι του Ρεθύμνου με την ιστορία στους αιώνες

Μάθετε για την κτηνοτροφική παράδοση, τα παραδοσιακά προϊόντα και τη σπηλαιώδη εκκλησία του Αγίου Αντωνίου

Το Ρέθυμνο κρύβει πολλά μικρά, ορεινά διαμάντια που διατηρούν άθικτο τον χαρακτήρα της κρητικής υπαίθρου. Ένα τέτοιο χωριό είναι οι Κούμοι, ένας οικισμός γνωστός πρώτα απ’ όλα για την ισχυρή του σύνδεση με την κτηνοτροφία και τα εκλεκτά προϊόντα που παράγει. Βρίσκεται μόλις 15 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την πόλη, σε ένα αρκετά σημαντικό υψόμετρο των 460 μέτρων, στους πρόποδες της πλαγιάς του όρους Βρύσινα.

Η ιστορία των Κούμων Ρεθύμνου: Από τους Βυζαντινούς στους νεότερους χρόνους

Οι Κούμοι Ρεθύμνου έχουν βαθιές ρίζες, με την παρουσία τους να τεκμηριώνεται ήδη από τις απογραφές του 16ου αιώνα. Η ονομασία μάλιστα λέγεται ότι προέρχεται από τον Βυζαντινό τύπο Κούμοι, όρος που περιέγραφε μία πρόχειρη στέγη – δηλαδή χαμόσπιτα – όπου προφυλάσσονταν τα μικρά αρνιά και κατσίκια από τα αρπακτικά. Αυτό δείχνει πόσο άμεσα συνδεδεμένος ήταν ο τόπος με τη βουκολική ζωή από τα παλιά τα χρόνια.

Υπάρχουν βέβαια και άλλες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος. Μία αναφέρει ότι ο πρώτος οικιστής καταγόταν από την Κύμη της Ευβοίας, ενώ μία τρίτη εξηγεί πως η παλαιά ονομασία ήταν Κωμόπολη, η οποία μετά την καταστροφή της μίκρυνε και πήρε το όνομα Κούμοι.

Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν πολύ δύσκολα για τους ντόπιους, αφού το χωριό κάηκε αρκετές φορές. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να φεύγουν σε γειτονικά μέρη και μετά επέστρεφαν για να ξανακτίσουν το σπίτι τους. Από το χωριό κατάγονταν σημαντικές μορφές όπως ο λυράρης Νικόλαος Πισκοπάκης και ο καπετάνιος Μαψαλάκης Κωνσταντίνος που έδρασε στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας.

Κούμοι: Εκκλησίες και η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του τόπου

Ο θρησκευτικός χαρακτήρας είναι έντονος στους Κούμους, όπως σε κάθε κρητικό χωριό. Ο κεντρικός κοιμητηριακός ναός είναι αφιερωμένος στην Υπαπαντή του Χριστού, ενώ υπάρχουν και άλλες εκκλησίες όπως η Kοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Γεώργιος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εξωκκλήσι του Αγίου Αντωνίου, ο οποίος είναι σπηλαιώδης ναός.

Η ευρύτερη περιοχή φημίζεται για τα κτηνοτροφικά της προϊόντα, κάτι που αντανακλάται και στην αρχιτεκτονική της υπαίθρου. Οι γνωστοί «κούμοι» ή «μιτάτα» των βοσκών  θολωτά, ξερολιθικά κτίσματα και αποτελούν ένα ξεχωριστό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που συναντάται στον ορεινό όγκο της Κρήτης.